Κακοήθεια μαστού (Ca μαστού)

Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος και δεύτερος σε θνησιμότητα στις γυναίκες - ευθύνεται για το 26,5% όλων των νέων κρουσμάτων καρκίνου και για το 17,5% των θανάτων από καρκίνο στις γυναίκες. Οι αριθμοί αυτοί αυξάνονται, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής στο γυναικείο πληθυσμό. Είναι η πιο συχνή μορφή κακοήθειας στις γυναίκες του αναπτυγμένου κόσμου, εκτός της Ιαπωνίας. Τα ποσοστά αυξάνονται παντού, ειδικά σε περιοχές όπου τα προηγούμενα χρόνια ήταν χαμηλά, όπως στην Ασία.

Η ακριβής αιτιολογία του είναι άγνωστη, καθώς οι αλλαγές σε κυτταρικό-μοριακό επίπεδο που οδηγούν στην καρκινογένεση δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστές. Έχουν αναγνωριστεί διάφοροι παράγοντες που σχετίζονται επιδημιολογικά με αυξημένο κίνδυνο:

• Η ηλικία (50% μετά την εμμηνόπαυση),
• Πρώιμη εμμηναρχή (πριν το 12ο έτος),
• Πρώτη εγκυμοσύνη σε μεγάλη ηλικία,
• Άτοκες,
• Καθυστερημένη εμμηνόπαυση (μετά το 50ο έτος),
• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού,
• Παχυσαρκία,
• Έκθεση σε ακτινοβολία κατά την περίοδο της ανάπτυξης του μαστού,
• Χρήση αντισυλληπτικών χαπιών σε μικρή ηλικία,
• HRT (Hormone Replacement Therapy).

Υπάρχει πρόληψη για τον καρκίνο του μαστού. Όλες οι γυναίκες, ανεξαρτήτως κινδύνου, πρέπει να εξετάζονται τακτικά και να υιοθετήσουν έναν υγιεινότερο τρόπο ζωής. Οι γυναίκες υψηλότερου κινδύνου πρέπει να συμβουλεύονται τον ειδικό ιατρό, ώστε να αποφασίζεται η καλύτερη μέθοδος, ανάλογα και με την ψυχοσύνθεση της κάθε γυναίκας.

Η μαστογραφία αποτελεί ακόμη το θεμέλιο λίθο του εντοπισμού του καρκίνου του μαστού και θεωρείται "the gold standard of breast cancer screening". Η μαστογραφία, δίνει πληροφορίες για τα ψηλαφητά ογκίδια αλλά ταυτόχρονα μπορεί να εντοπίσει μη ψηλαφητές ανωμαλίες που η ίδια η γυναίκα ή ο ιατρός της δε μπορούν να ψηλαφήσουν. Η έναρξη της μαστογραφίας πρέπει να γίνεται σε ηλικία 40 ετών. Οι γυναίκες από 20 έως 40 ετών πρέπει να υποβάλλονται σε μια κλινική εξέταση των μαστών τουλάχιστον 1 φορά κάθε τριετία. Ετήσια κλινική εξέταση συνιστάται για ασυμπτωματικές γυναίκες 40 ετών και άνω.

Ο μαστογραφικός προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να εντοπίσει τον καρκίνο του μαστού 3-4 χρόνια πριν γίνουν αντιληπτά τα συμπτώματά του από την ίδια τη γυναίκα, αυξάνοντας έτσι σε πολύ μεγάλο βαθμό τις πιθανότητες μιας αποτελεσματικής θεραπείας. Σε ηλικίες άνω των 40 ετών, μία μαστογραφία το χρόνο, συνδυασμένη πάντα με εξειδικευμένη μαστολογική, κλινικά, εξέταση, μπορεί να σώσει ζωές. Στην Ευρώπη, μπορούν να αποφευχθούν κάθε χρόνο 32.000 περίπου θάνατοι που οφείλονται στον καρκίνο του μαστού, εάν εφαρμοστούν οι ορθές πρακτικές για το μαστογραφικό έλεγχο σε όλη την ΕΕ.

Παρόλο που η εξέταση γίνεται με ακτίνες, δεν είναι επικίνδυνη αφού οι σημερινοί μαστογράφοι εκπέμπουν πολύ μικρή δόση ακτινοβολίας, η οποία δε θέτει σε κίνδυνο την υγεία της γυναίκας. Σήμερα, η ψηφιακή μαστογραφία εκπέμπει 30% λιγότερη ακτινοβολία και προσφέρει ακόμη καλύτερη απεικόνιση. Η δόση της ακτινοβολίας από μια μαστογραφία αντιστοιχεί μόνο στο ? της ακτινοβολίας μιας απλής ακτινογραφίας θώρακος.

Αλλά μόνο η μαστογραφία δεν αρκεί. Οι γυναίκες σε αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού μπορεί να επωφεληθούν από την πιο πρώιμη έναρξη του διαγνωστικού ελέγχου, τα μικρότερα διαστήματα μεταξύ των ελέγχων ή από πρόσθετες διαγνωστικές τεχνικές (όπως υπερηχογράφημα ή MRI) πέρα από τη μαστογραφία και την κλινική εξέταση. Η κλινική εξέταση και η μαστογραφία βοηθούν στην έγκαιρη διάγνωση και όχι στην αποτροπή του καρκίνου του μαστού. Τις περισσότερες φορές οι καρκίνοι αυτοί είναι σποραδικοί ή τυχαίοι. Μόνο το 1-2% των οικογενειακών καρκίνων είναι κληρονομικοί, οφείλονται δηλαδή σε μετάλλαξη αυτοσωματικών γονιδίων που μεταβιβάζονται από τη μία γενιά στην άλλη.

Ο καρκίνος του μαστού, συνήθως, δεν πονάει καθόλου. Εμφανίζεται ξαφνικά και μεγαλώνει ύπουλα χωρίς συμπτώματα. Το 5-10% των καρκίνων του μαστού δεν είναι ορατοί στη μαστογραφία. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα σε νέες γυναίκες - γιατί ο μαστός τους είναι σφριγηλός και πυκνός - αλλά και στις περιπτώσεις που ο όγκος βρίσκεται σε πολύ ακραίες θέσεις του μαστού (προς τη μασχάλη, την κλείδα ή το στέρνο), οπότε είναι πιθανό να μην απεικονιστεί καθόλου στη μαστογραφία. Συνεπώς, απαιτείται συνδυασμός της μαστογραφίας με την κλινική εξέταση των μαστών (ψηλάφηση) από τον ειδικό μαστολόγο, για να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα να ξεφύγει αδιάγνωστος ένας καρκίνος μαστού. Το υπερηχογράφημα, συνήθως χρησιμοποιείται για να ελέγξουμε και από άλλη σκοπιά κάποιο ύποπτο ψηλαφητό ή μαστογραφικό εύρημα. Ενδείκνυται στις μικρές ηλικίες, όπου η μαστογραφία αποφεύγεται.

Αν και ο μαστός είναι όργανο ευπρόσιτο, η εξέτασή του δεν είναι καθόλου εύκολη διαδικασία. Συνήθως, από τα δεδομένα που έχουμε, για να μπορέσει μια γυναίκα να ψηλαφήσει έναν όγκο, θα πρέπει αυτός να έχει το μέγεθος καρυδιού, ενώ ένας έμπειρος μαστολόγος θα τον είχε εντοπίσει 2-3 χρόνια νωρίτερα, όταν το μέγεθός του έμοιαζε με αυτό του αρακά. Καλό είναι, λοιπόν, η αυτοεξέταση να γίνεται όχι για να αντικαταστήσει την προληπτική ετήσια εξέταση από τον ειδικό γιατρό, αλλά ως αφορμή για εγρήγορση σε περίπτωση ύποπτου ευρήματος.